Jenta som byrja utforska læringsteoriar

Det var ein gang ei lita tulle som vokste seg stor og begynte på skulen for å bli klok. Ho vart til og med så vaksen at ho kunne bestemma om ho ville gå vidare på skule, og då tulla likte skule svært godt byrja ho på HSH for å bli lærar.

Lite ante ho og ingenting visste ho om den farlege ferda ho skulle begi seg ut på. HSH var full av spørsmål og svar ho helst måtte finna ut av sjølv. Det vart snakk om grunnteoriar og læringsteoriar. Dette var tema den skulelystne jenta aldri før hadde tenkt skikkeleg over, og no skulle ho ta standpunkt til behaviorisme, kognitivsme, konstruktivisme, sosiokulturelle og kollektive tankar.

Jenta hadde ikkje anna enn tidligare erfaringar, sunn fornuft og eigen læring å vega dette opp mot. Den første utfordringa ho vart møtt med var som deltakar i eitt forsøk der ho skulle mata ein hund samstundes som ho ringte med ei klokka. Ho bestod testen, og hunden starta sikla kvar gong ho ringte med klokka, enda ho ikkje ga han mat. Her lærte jenta at ein som heitte Watson hadde gjort dette før henne og kokludert med at automatiske reaksjonar gir ufrivillige responsar.
Av dette lærte ho korleis ein, dyr eller menneske, ønskjer å gjera ting for belønning. Ho lærte at likt som henne sjølv var det i menneskets natur å søke glede og unngå smerte. Av eigne erfaringar kunne ho sjå tilbake på då ho hadde vore flink til å gå tur med litleprinsen heime og fekk ti kroner for strevet. Ho kunne også hugsa tilbake på dei gongene ho hadde blitt ”straffa” når ho hadde gjort noko gale og måtte leggja seg tidleg eller rydda rommet. Resultatmessig hadde ikkje dei gongene ho hadde fått straff vore fullt like effektive.

Ho lærte av ein som kalla seg Skinner om operativ betinging der ein enten føyer til noko til situasjonen eller tar bort. Eigentleg same prinsipp som Palow og Watson, berre at her kalla ein det positiv og negativ forsterking. Ho kunne setja teorien i samanheng med då ho tidlegare hadde vore i barneskulen og ved å jobba bra på skulen hadde dei fått mindre heimearbeid:
– altså positiv forsterking, jubla jenta glad!

No hadde jenta lært om både Watson og Skinner, men det var då teoriane frå Bandura kom på bana lærarstudenten kunne finna flest trekk ho sa seg einig i. Jenta hadde sjølv gått på skulen og hugsa korleis det hadde kjenst på innsida dei gongene ho hadde blitt flau framføre klassen fordi ho hadde fått skjenn av læraren. Ho hugsa også på når læraren skrytte av henne fordi ho alltid hadde så fine bøker. Det ho kanskje hugsa best var då ho gjennom ho gjennom merksemd såg at gutane alltid blei valt først på lag i fotball. Ho hugsa dette og byrja øve heime og imitera driblinga ho hadde sett hos dei som var betre. Motivasjona var då sjølvsagt at også ho skulle bli lagt merke til og at ho skulle vera blant dei som alle ville ha med på laga sine.

Som du kanskje skjønar kan ikkje historia om den litle jenta som vart stor og ville bli lærar enda her. Jenta har framleis mange læringsteoriar og kjende teoretikarar å læra om, og etter det eg har høyrt vil utforskingsferda fortsetja i mange år framover.

Klasserommet som læringsarena

I ”mitt” klasserom ønskjer eg at elevane skal føla seg heima. Dei skal vera trygge på seg sjølv og dei skal vera trygge på medelevar og meg som lærar. Som det står i læreplanen ønskjer eg som lærar å ”væra heimen sin forlenga arm når det gjeld oppseding av barna”. Dette krev ein del både frå meg og elevane, og oppskrifta kan vera vanskeleg.

For at eg som lærar skal lukkast i å gjera ein god jobb er det ein del kriterium som spelar inn. At eg har gode leiareigenskapar og viser ein naturleg autoritet er eit viktig moment. Eg har sjølv vore ein klasse der enkeltelevar tok over leiarrolla og overstyrte læraren. Læringsmessig er dette ikkje bra av di ein då ikkje har respekt for kvarandre. På ei anna side er det heller ikkje bra for elevane å vera redde læraren, noko som igjen vil påverka læringsmiljø.

Læraren si oppgåve er å undervisa, men det er då viktig å ha fokus på læringsutbyttet og ikkje undervisninga. Som me har lært og som mange av oss har erfart er ikkje undervisning og læring er det same! For å skapa eit godt læringsmiljø er det også viktig at læraren kan bruka humor og at elevane har tillit til læraren. Læraren må derfor vera observant i klasserommet og interessert i den enkelte eleven. Dette vil ikkje alltid vera like lett for alle elevane vil ikkje utlevera seg lika mykje. Læraren må då gjerne bruka kunnskapar han har om elevane frå før. Ein elev der til dømes far jobbar i oljebransjen vil mest sannsynleg veta noko om dette. Eleven vil då mest sannsynleg føla meistring når han kan svara på spørsmål frå læraren som har med dette å gjera.

Dette med elevane sine interesser vil også vera viktig for korleis læraren vinklar undervisninga. Imsen og Rismark skriv i forbindelse med læringsteoriar om ein lærar som skulle undervisa om norske tradisjonssongar og valde ut Are og Odin sin variant av ”Ja, vi elsker” som innfallsvinkel på temaet. Dette synest eg illustrerte godt korleis ein kan, med ørlite kreativitet retta undervisninga direkte mot elevane.

Læraren må i tilegg til det som er blitt nemnt vera bevisst sin eige pedagogiske grunnsyn. Dette betyr også at ein må ha sjølvinnsikt. Eg veit med meg sjølv at eg har mange formbilde eg gjerna vil vera lik, men eg heiter Heidi, og då må eg vera Heidi. Både i læraryrket og i livet elles kjem ein alltid lenger dersom ein er seg sjølv fullt ut, og ikkje prøver å kopiera andre. Det er mykje betre å ha ideal og stela gode idear og bruka dei som sine eigne og ha utgangspunkt i eigne kvalitetar. Det er alltid lov å feile- det er det som skal til for å laga eigen læringsstil.

Eg håpar at dersom eg tar med meg det som er blitt nemnt saman med dei ti boda til Inge Eidsvåg og ein dose kritisk tanke, vil eg og klara å finna min eigen stil som lærar, og elevane vil føla seg heima i ”mitt” klasserom.

Påverka av didaktiske forutsetningar

Den didaktiske relasjonsmodellen illustrerer den samansette og mangfaldige didaktiske virksomhet. Det blir spanande når eg sjølv skal setja opp eit undervisningsopplegg. Modellen viser korleis alle forholda grip inn i kvarandre, og det er ikkje mogeleg å endre ein kategori utan at dette vil påverka ein annan.

Eg har valt å fokusere på dei didaktiske forutsetningane; nemleg læreføresetnadane og rammeføresetnadane. Læreføresetnadane har hovudfokus på elevane medan rammefaktorane dreier seg om omstenighetene rundt elevane som tid, lærebøker, utstyr, lokalmiljø, og ikkje minst læraren sjølv.

Kontaktlæraren vår på Hauge viste oss planar ho hadde utvikla for elevane i klassen. Ho hadde eitt år med samme klassen frå før av og hadde kjennskap til fleire av elevane og deira behov for tilpassa opplæring. Som Piaget lærer kjenner ho til ulike elevar sine kognitive strukturer. Også Vygotsky er samd i dette når han seier ein må ha kunnskap om elevane og deira utviklingsnivå for å finna deira utviklingssone. Med planane kontaktlæraren vår hadde laga kunne derfor også dei som ikkje kjende elevane frå før (assistenter o.l.) hjelpa eleven med det aktuelle lærestoffet.

Ein av mange utfordringar med ein stor klasse er at det er vanskeleg å bli godt kjend med alle sine behov for å laga ulike tilpassingar til dei. Det er for det første viktig å ha ein viss avstand frå det allereie etablerte lærestoffet og det nye, men avstanden må heller ikkje vera for stor. Kontaklæraren vår må også følgja opp elevane ho har laga plana til, for i løpet av året kan dette endra seg. Læreforutsetningar er ikkje endelege, desse skjer kontinuerleg.

Som eg nemte i byrjinga er det mange rammefaktorar som styrer undervisning og læring. Det er ein av mine framtidige viktige oppgåver å tolka desse slik at det kan påverka undervisninga min mest mogeleg positivt. Då ser eg det også som min jobb også kjem til å bestå i og påverka skuleledelse og kollegaer til å muligjera tidlegare begrensingar.

Det er som kjent rammefaktorar på tre nivå i skulen som utgjer ein "skulekode" (Arfedson). Systemkonteksten vil det for meg som lærar vera vanskeleg å påverka då dei blir pålagde skulen og ikkje læraren. Den ytre konteksten med nærmiljø av elevar, foreldre og arbeidsliv vil vera der eg som lærar vil ha størst innflytelse. Den indre konteksten der skulen sine tradisjonar og fysiske forhold på skulen er med å påverkar er og meir ein utfordring. Det er ikkje alt me kan gjera noko med, men me kan prøva å gjera det besta ut av det og væra opne for nye løysningar.